Từ khi được phát hiện vào những năm 1930s, có nhiều bài nghiên cứu đã được tiến hành để khám phá về tác động của telomere đối với sức khỏe tổng thể cũng như để hiểu rõ hơn về vai trò của chúng trong quá trình lão hóa bên cạnh ngăn chặn nhiễm sắc thể khỏi bị phân hủy. Khám phá thêm về telomere và mối liên hệ của chúng với quá trình lão hóa và kéo dài tuổi thọ.
Khám Phá Sự Thật và Bí Ẩn Về Mối Liên Kết Giữa Telomere và Tuổi Thọ
Telomere Là Gì?
Telomere là cấu trúc có trình tự lặp lại giống ADN được tìm thấy ở hai đầu của nhiễm sắc thể. Chúng có cấu tạo giống với ADN, bao gồm bốn bazơ nitơ guanine (G), adenine (A), thymine (T), và cytosine (C).
Những cấu trúc hao hao ADN này có vai trò quan trọng việc bảo tồn gen quan trọng trong suốt quá trình phân chia tế bào. Sau mỗi lần tế bào phân chia, telomere trở nên ngắn hơn do nhiễm sắc thể tự tái tạo.
Bằng việc bao bọc hai đầu của nhiễm sắc thể, telomere bảo vệ các cặp nhiễm sắc thể khỏi bị mài mòn hoặc dính vào nhau từ đó giúp hạn chế các tổn hại có thể xảy ra đối với thông tin di truyền.
Mối Liên Hệ Giữa Telomere và Lão Hóa
Việc telomere bị rút ngắn sau mỗi lần phân chia tế bào đã giúp các nhà khoa học phát hiện về tế bào lão hóa. Tế bào lão hóa hoặc tế bào rác là hiện tượng không đảo ngược liên quan tới việc tế bào bị mất dần đi khả năng phân chia. Thay vì chết đi, những tế bào rối loạn chức năng lại giải phóng các hóa chất gây ảnh hưởng tới số lượng lớn các tế bào còn khỏe mạnh.
Rối loạn trong cấu trúc tế bào trên diện rộng là một trong những dấu hiệu đặc trưng của quá trình lão hóa, phản ánh bằng sự phát triển của các bệnh như xơ vữa động mạch, viêm xương khớp, xơ phổi vô căn, bệnh Alzheimer, và ung thư. Một bài nghiên cứu phát hành năm 2003 cho biết cấu trúc telomere bị rút ngắn có liên quan mật thiết với tỷ lệ tử vong cao và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và bệnh truyền nhiễm ở những người từ 60 tuổi trở lên. Bên cạnh việc phân chia tế bào khiến telomere bị ngắn đi theo thời gian, tiếp xúc với các chất gây hại như ô nhiễm môi trường, hút thuốc, và sử dụng chất có cồn cũng khiến độ dài của telomere bị mất đi do sự tấn công của các gốc tế bào tự do.
Nói một các khác, nhiều người cho rằng telomere bị rút ngắn có liên quan tới quá trình lão hóa tự nhiên. Khi telomere tiếp tục bị rút ngắn và hao mòn, cơ thể chúng ta cũng bắt đầu xuống cấp theo thời gian, và cuối cùng là chết đi khi các chức năng trong cơ thể dừng hoạt động.
Mặc dù telomerase là chất enzyme giúp duy trì độ dài tối ưu của telomere, chúng chỉ có mặt trong một số tế bào có tốc độ phân chia đều đặn như tế bào mầm, tế bào tinh trùng nam, và tế bào gốc trưởng thành. Việc telomerase vắng mặt trong hầu hết các tế bào trong cơ thể có nghĩa là telomere có xu hướng bị hao mòn theo thời gian trước khi chúng được chất enzyme telomerase bù đắp đi những phần bị mất.
Quan sát này đã dấy lên nhiều cuộc tranh luận xung quanh việc liệu chúng ta có thể tận dụng telomere như một công cụ trong cuộc chiến chống lại quá trình lão và liệu những trình tự ADN này có thể giúp con người chống lại những tác động bất lợi liên quan tới sự già đi hoặc thậm chí là tránh được cái chết hay không?
Có Thể Kéo Dài Telomere Không?
Dựa trên mối quan hệ đã được chứng minh giữa lão hóa, bệnh tật, và telomere, càng ngày càng có nhiều người quan tâm đến việc bảo tồn hoặc kéo dài telomere để kéo dài tuổi thọ.
Trong một nghiên cứu năm 2013 điều tra về sự hiệu quả của việc điều chỉnh lối sống để bảo tồn telomere, 10 nam giới tham gia có nguy cơ thấp mắc ung thư tuyến tiền liệt được yêu cầu ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, và tập yoga để giảm căng thẳng. Khi bài nghiên cứu hoàn thành sau 5 năm, các nhà khoa học phát hiện ra rằng telomere của 10 người này dài hơn so với 25 người khác cũng có nguy cơ thấp mắc ung thư tuyến tiền liệt nhưng không điều chỉnh lối sống của họ.
Liệu chúng ta có thể kéo dài telomere hay không? Thật không may, câu trả lời là không thể kéo dài telomere. Mặc dù nhiều thập kỷ đã trôi qua, số lượng các nghiên cứu về tính khả thi của việc kéo dài telomere để chống lại lão hóa vẫn hạn chế và đang được tiến hành. Bài nghiên cứu như trên chỉ nhằm mục đích chỉ ra là việc điều chỉnh lối sống và sinh hoạt lành mạnh chỉ giúp chúng ta đạt được sức khỏe tối ưu và tăng cường chức năng trong cơ thể chứ không nhất thiết là có thể kéo dài các telomere vốn đã bị rút ngắn.
Các Tip Giúp Kéo Dài Telomere
Dù chúng ta không thể nào tránh khỏi việc telomere bị rút ngắn, có nhiều các hữu hiệu và điều chỉnh đơn giản có thể giúp làm hoãn sự hao mòn của telomere và thúc đẩy quá trình lão hóa khỏe mạnh, bao gồm:
- Tập Thể Dục Thường Xuyên: Bên cạnh các bài vận động mạnh có cường độ cao, đi bộ là một cách vận động cơ thể đơn giản và hữu hiệu. Đi 8,000 bước một ngày giúp giảm tỷ lệ tử vong lên tới 50%. Nó cũng giúp giảm cân hiệu quả nếu bạn muốn giảm cân.
- Ăn Uống Lành Mạnh: Dinh dưỡng có vai trò to lớn trong việc duy trì sức khỏe, vì thế ăn uống ra sao và như thế nào cũng là một trong những việc nên làm để có sức khỏe tốt hơn và sống lâu hơn. Ăn nhiều chất xơ, chất đạm, ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh và trái cây sẽ hỗ trợ kéo dài telomere, dựa theo nhiều nghiên cứu đã chứng minh được tác động tích cực của việc ăn uống đầy đủ và thói quen ăn uống đối với độ dài telomere.
- Ăn Chất Béo Omega-3: Bên cạnh hỗ trợ tim mạch và trí não, chất béo omega-3 cũng giúp trì hoãn tốc độ hao mòn của telomere.
- Nạp Thêm Vitamin D: Vitamin được sản sinh ra từ ánh mặt trời này được cho là có khả năng bảo vệ độ dài của telomere do chúng chứa nhiều đặc tính chống viêm. Một nghiên cứu đã chỉ ra những người có đủ lượng vitamin D trong cơ thể có telomere dài hơn.
- Theo Dõi Sức Khỏe Tinh Thần: Căng thẳng và stress kéo dài có nhiều tác động tiêu cực lên sức khỏe thể chất, tinh thần, và cảm xúc của một người. Stress làm tăng nồng độ cortisol trong cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm như đột quỵ. Kiểm soát căng thẳng rất cần thiết cho độ dài của telomere bởi căng thẳng oxy hóa dẫn tới căng thẳng kéo dài có thể gây hại tới telomere theo thời gian. Thiền và tập thể dục là một vài phương pháp giúp giảm stress hiệu quả bạn có thể thử để giảm căng thẳng.
- Giảm Chất Có Cồn: Chất có cồn có thể gây hại ADN và telomere. Những người có thói quen uống rượu nhiều hoặc lạm dụng chất có cồn được cho là có độ dài telomere ngắn hơn những người không uống rượu.
- Bỏ Hút Thuốc: Hút thuốc là một trong những yếu tố bên ngoài góp phần gây lão hóa và làm ngắn telomere.
- Ngủ Đủ Giấc: Một giấc ngủ chất lượng hoặc ngủ đủ giấc khoảng 7 tới 8 tiếng một ngày được cho là có tác động tích cực lên độ dài của telomere.